Beschrijving
Gilde Sint Sebastiaan en Barbara
Het gilde Sint Sebastiaan en Barbara vormt samen met de gilden Sint Catharina en Sint Joris het rijke gildenwezen van Moergestel. Ofschoon de gildenbroeders bij alle drie de gilden afkomstig zijn uit alle “hoeken” van het dorp, en tegenwoordig ook wel van daarbuiten, blijkt uit de overlevering dat de broeders van Sint Sebastiaan en Barbara vooral uit de kom van het dorp komen, die van Sint Joris vanuit richting Den Hild, en die van Sint Catharina vanuit Broekzijde/Heuvel [1]. Elk gilde heeft zijn eigen identiteit en tradities.
Historie Sint Sebastiaan en Barbara[2]
Het gilde is ontstaan uit twee gilden, het Sint Sebastiaansgilde en het gilde Sint Barbara. Het Sint Sebastiaangilde werd door de kerk al in 1433 erkend als broederschap. In 1504 werden door Johanna van Boussies, Vrouwe van Moergestel, de rechten en plichten vast in de “kaart”, een formeel document wat je tegenwoordig zou kunnen vergelijken met statuten.
De voorkeur van een groep binnen het gilde om het geweer als wapen te verkiezen boven de handboog, leidde tot een splitsing. Deze groep ging verder onder de naam Sint Agnes-gilde. Ook binnen dat gilde kwam het begin jaren ’30 van de vorige eeuw tot een splitsing. Deze groep ging verder onder de patroonheilige Sint Barbara. In 1954 werden de meningsverschillen bijgelegd. Jan van Elderen (keizer, overleden 1994), bewerkstelligde een hereniging. Het gilde zou voortaan verder gaan onder de naam Gilde Sint Sebastiaan en Barbara. Op 22 januari 1979 zijn de statuten van het gilde notarieel verleden, waarmee de vereniging rechtspersoonlijkheid kreeg. Bij gelegenheid van het 575-jarig bestaan van het gilde organiseerde men in 2008, gezamenlijk met de twee andere Moergestelse gilden, het gilde Sint Joris en Sint Sebastiaan uit Heukelom en het gilde Sint Sebastiaan uit Oisterwijk, een Landjuweel voor alle Brabantse gilden.
Het gilde is “thuis” bij Grandcafé ’t Stokske, waar een gildehuis is ingericht en een schietbaan.
Wapen
Het wapen van het gilde is de handboog. Door het ontstaan van het gilde uit twee gilden die verschillende wapens hanteerden, is te verklaren dat het huidige gilde zowel schiet op doel (horizontaal op een blazoen), als op de wip. Bij gildewedstrijden neemt men aan beide disciplines deel, en dat is bijzonder. Bij het schieten op de wip, wordt geschoten op een kunststof plaatje met een diameter van 14 cm dat bovenop de schutsboom ligt, op 14 meter hoogte. Het is niet makkelijk dat plaatje te raken, vooral omdat de schutter bij het richten rekening moet houden met het gedrag van de geloste pijl wanneer die gaat “klimmen”. Aan het plaatje is een koord bevestigd, waarmee het na afschot kan worden terug “gewipt” naar zijn plaats.
Koningschieten
Om de drie jaar wordt op de wip geschoten om het koningschap. Bovenop de schutsboom wordt een vogel geplaatst. De kandidaten voor het koningschap schieten tegelijk op de vogel. Dit is een spectaculair gebeuren, dat vraagt om uiterste concentratie, beheersing van de zenuwen, en strategie. Het komt erop aan de pijl in de aanslag te hebben wanneer de vogel los staat, en vanaf de juiste plaats, op het juiste moment “toe te slaan”. Als teken van zijn waardigheid ontvangt de koning het zilveren koningsschild. Weet een koning driemaal achtereen het koningschap te verwerven, dan krijgt hij voor het leven de titel “keizer”. Een illustere keizer was Jantje van Elderen die de broederschap binnen het gilde sterk heeft bevorderd. De huidige keizer is Frans van de Zanden.
Schatten
De patroonheilige van het gilde, Sint Sebastiaan, is verbeeld in een houten beeld van “Meester van Koudewater” uit omstreeks 1500. Het originele kunstwerk bevindt zich in het Noord Brabants museum, en een replica ervan in de kerk van Sint Jans Onthoofding in Moergestel.
Foto: Noord Brabants Museum
Het gilde bezit een rijke schat aan gildenzilver, zoals de koningsvogel, keizerbreuk, koningsschilden, wedstrijd- en herinneringsschilden. Een groot deel daarvan is te bewonderen bij de zilverdragers die deze schatten presenteren wanneer het gilde erop uit trekt.
De overheid
Het bestuur van het gilde wordt uitgeoefend door de overheid. Die bestaat uit de hoofdman die leiding geeft aan de gildebroeders en -zusters en hen in broederschap inspireert, de schrijver (secretaris) en de schatbewaarder (penningmeester) en een twee dekenen (leden). Verder is er een adviescommissie waarin zitting hebben de koning, standaardrijder, vaandrig, koningsdeken, de gezworen of opperdeken en de keizer.
[1] Koos van Elderen, “De ziel van de gilden”.
[2] Vrij naar bron: website Gilde Sint Sebastiaan en Barbara.
