Beschrijving
- Op het einde van een hogere zandrug, die begint bij de molen, stond het eerste kerkje dat waarschijnlijk van hout was. Het stond tussen de drie oude kernen (Kerkeinde, Heyze en Over het water). Het kerkje stond dus min of meer alleen, want pas na 1600 is de huidige dorpskern
- In 1584 werd de kerk door oorlogshandelingen in brand gestoken. Pas in 1610 is de kerk herbouwd tegen de gespaarde middeleeuwse toren. Na 1648 na de vrede van Münster is de kerk door de protestanten in bezit gekomen en pas in 1809 is de kerk in bouwvallige toestand weer in handen gekomen van de katholieken.
- Rond 1880 werd de kerk grondig ‘gerestaureerd’, waardoor het middeleeuws karakter totaal verdween.
- In 1932 werd de kerk afgebroken, die te klein geworden was en het kerkhof rondom de kerk werd geruimd.
- Architect Valk bouwde in 1930 tegen de middeleeuwse toren een nieuwe kerk, nog steeds met de patroonheilige St Jan de Doper
KERK EXTERIEUR
- De toren van omstreeks 1500 is 58 meter hoog
- De bouwstijl van de toren is Kempische Gotiek . Vaak heeft dan de toren 4 geledingen, maar de Moergestelse toren heeft er vijf.
- Kenmerken van de Kempische Gotiek:
* Dubbele steunberen die rijk versierd zijn op alle hoeken
* Natuurstenen decoraties
* Blindnissen (soort dicht gemetselde ramen)
* Hoe hoger in de toren des te meer decoraties
De kerk zelf heeft een mengeling van kenmerken van expressionisme en een middeleeuwse gotieke stijl. - De kerk zelf is gemetseld met kloostermoppen, een groot soort baksteen
- Bij de bovenkant van het gemetselde gedeelte zijn aan iedere zijde zeven gaten te zien. Door die gaten werden balken vanuit de binnenkant gestoken om zo een steiger te maken voor onderhoud
- De torenspits helt een weinig naar het westen over. De kerk zelf is op het oosten georiënteerd.Aan beide kanten van de hoofdingang zijn bronzen kentekens te zien op ongeveer 2 meter hoogte. Deze geven o.a. de hoogte van de grond aan. Dat was vooral bedoeld voor militaire activiteiten.
- Aan de zuidelijke buitenmuur zien we een stenen kruis ter herdenking dat binnen de huidige kerkmuren tot 1930 het kerkhof lag.
- Aan de noordzijde , de kant van het St Jansplein, lag een klein stukje grond van 4 bij 16 meter dat van de protestanten Dat hadden zij bedongen bij de overgave van de kerk in 1809.
- In de 17e en 18e eeuw werd het onderste gedeelte van de toren gebruikt als opslag ruimte, o.a. het gemeentelijk archief. De tweede geleding was als gevangenis in gebruik. Het priesterkoor was van de kerk afgescheiden en werd als gemeentehuis gebruikt.
- Links voor de hoofdingang ligt in het plaveisel een mozaïek van Johannes de Doper, de patroonheilige van de kerk
- De toren wordt tot de Kempische Gotiek gerekend. De bouwdatum ligt rond het jaar1500.
Bron: Draaiboek In Gessel staat een huis
Monumentenjaar 1995 blz 2
Merck toch hoe sterck Teruggave Kerk van Moergestel
Een eeuw Moergestel blz96
Kleine Meierij: Teruggave kerk van Moerggestel
Uitgebreid verhaal
De eerste kerk (1414) werd anderhalve eeuw later door brand verwoest. de tweede kerk werd in 1648 door hervormden ingenomen. Pas eind 1880 kregen de katholieken de kerk weer terug en lieten deze restaureren en uitbreiden naar ontwerp van architect Carl Weber.
In 1930 is de oude kerk (behalve de toren) gesloopt, omdat deze weer te klein was. De geheel nieuwe kerk is gebouwd door de Bossche architect H.W. van de Valk. De vele spaarvelden (ondiepe blindnissen waardoor materiaal uitgespaard wordt) (foto) zijn kenmerkend voor de Kempense of Kempische gotiek: een plattelandsvariant van de Brabantse gotiek en komt vooral voor in de Kempen. Op grote schaal toegepast bij de bouw van kerken: eenvoudig van opzet en gebouwd van baksteen (in deze streek werd geen natuursteen gevonden, die wel kenmerkend was voor de klassieke gotiek). De kerktoren is vaak het pronkstuk, rijk gedecoreerd d.m.v. van nissen en met natuursteen. Ook werden romaanse details toegepast. Van dit type dorpskerk resteren in N-Brabant nog slechts weinig exemplaren.
De Moergestelse kerk was omgeven door een laag, afgeschuind muurtje van kloostermoppen. Het dak heeft de leitjes van de gesloopte kerk van de Noordhoek (Tilburg).
De vier grote glas-in-lood ramen (fel gekleurde, kleine stukjes antiek glas, bedekt met een zware grisaillelaag) zijn van glazenier Toon Ninaber van Eyben (1896-1977) (foto). Ook zijn er ramen van Egbert Dekkers en het Caecilia-raam van Derix.
Het Rijksmonument kent twee grote restauraties aan de toren: rond 1980 en 2000.
(Bron: archieven N. Smits Moergestel/De Kleine Meijerij 1982/rkd.nl)
